Hoa ngô đồng được mệnh danh là loài hoa “vương giả chi giả” bởi nó chỉ nở rộ giữa Hoàng Thành Huế. Hoa âm thầm nở và lặng lẽ rơi, không ồn ào, phô trương nhưng lại khiến người ta mê mẩn. Tương truyền, vua Minh Mạng đã cho khảm hình hoa ngô đồng trên Nhân đỉnh trong Đại Nội.
Đến Huế những ngày này, du khách có thể dễ dàng bắt gặp sắc hồng thơ mộng của hoa ngô đồng. Nhưng đẹp nhất, phải nói đến sắc hoa trong Đại Nội. Bao năm qua, ngô đồng và đất Cố đô đã cùng nhau đi bao thăng trầm, chứng kiến bao đổi thay, người đến kẻ đi, cả những người ở lại.
Người ta bảo nhau rằng, mỗi một vùng đất đều có vị riêng để thương để nhớ. Có người nhớ cái gió se lạnh của Hà Nội khi đông về, nhớ vạt nắng chói chang của Sài Gòn lúc hạ sang và còn có những người nhớ sắc hồng hoa ngô đồng mỗi độ tháng cuối 4 và đầu tháng 5 ở Huế,…
Khi những chiếc lá cuối cùng buông xuống là lúc sắc hoa ngô đồng vào độ rực rỡ nhất. Bao phủ thân cây màu xám khô ấy là những vạt hoa màu hồng phấn phớt tím mộng mơ khoe mình trong sương sớm và nắng mai của đất Cố đô. Giữa cung điện nguy nga, tráng lệ có phần trầm lắng, u tịch, hoa ngô đồng đung đưa trong làn gió xuân, tựa như đưa người ta về với những ký ức xưa cũ, nơi cố nhân đã kinh qua bao thời đại.
Trong Đại Nam thống nhất chí, vua Minh Mạng đã cho người lên dãy Trường Sơn, cử những người hiểu biết tinh thông về thảo cỏ đi tìm bằng được giống hoa này.
Tuy là gốc cây được đưa về từ Trung Quốc nhưng ngô đồng ở Huế lại trút lá và trổ hoa vào mùa xuân. Trong khi đó, ngô đồng Trung Quốc thường là dấu hiệu báo thu sang.
Vì vậy, cứ đến nửa sau tháng 2 âm lịch kéo dài đến tháng 4 hằng năm, hoa ngô đồng lại bung sắc rực rỡ trong Đại Nội. Sắc hồng ấy khiến sự trầm mặc của hoàng cung thêm phần thơ mộng, xinh đẹp và thanh tao.
Từng chùm ngô đồng màu hồng phớt tím, kiêu sa giữa mây trời xứ Huế, rực rỡ trên những mái ngói rêu phong bạc màu. Hoa ngô đồng, được mệnh danh là là loài hoa “vương giả chi giả”, tượng trưng cho bậc Đế Vương.
Tương truyền, chim phượng hoàng – loài chim biểu tượng cho sự cao quý, điềm lành chỉ đậu trên cây ngô đồng. Bởi vậy, người Huế rất trân quý loài hoa này và những cây ngô đồng được trồng ở những nơi linh thiêng, cao quý như nơi Hoàng Thành, lăng tẩm của các vị vua nhà Nguyễn.
Đã từ lâu, ngô đồng là loài cây biểu tượng của nền văn hóa Á Đông. Người ta vẫn nhất mực cảm thấy ly kỳ về truyền thuyết xưa trong nền văn hóa Trung Hoa, khi nhà vua Phục Hy nhìn thấy sao rơi xuống cây ngô đồng và chim phượng hoàng liền đến đậu. Vua cho đó là cây quý, hấp thụ tinh hoa đất trời, bèn sai người đốn cây là đồ nhã nhạc. Vì tích ấy mà ngô đồng được coi trọng.
Ngô đồng còn đi vào thơ ca và trở thành một hình tượng đẹp đẽ, thanh cao. Chẳng hạn như thi nhân thời Đường – Vương Xương Linh có câu: “Kim tỉnh ngô đồng thu diệp hoàng/ Châu liêm bất quyển dạ lai sương” (Dịch thơ: Bên giếng ngô đồng thu vàng lá/ Rèm châu không cuốn mặc sương vào). Đại thi hào Nguyễn Du cũng nhắc đến cây ngô đồng trong Truyện Kiều: “Nửa năm hơi tiếng vừa quen/ Sân ngô cành biếc đã chen lá vàng“. Hay từ tập thơ cũ trên kệ mở ra bài “Chiều xuân” của nhà văn Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng gợi nhớ “Chiều xuân như tỉnh như say/ Nhớ em uống cả bóng cây ngô đồng“.
Phải chăng loài hoa tượng trưng cho điềm lành ấy rất được lòng nhà vua Minh Mạng nên mới chạm lên đỉnh mang thụy hiệu của mình: Nhân đỉnh.
Trên điện Thái Hòa có câu thơ được tác giả Hải Trung dịch:
“Cung cấm rộng đường đón phượng hoàng/ Xe trời rồng ngự lối thênh thang/ Yên tĩnh nhạc chuông reo nắng sớm/ Điềm lành hạ xuống nhập không gian.”
Với niềm tin thịnh vượng, hòa bình và ước mong quốc thái an dân mà vua Minh Mạng đã chọn cây ngô đồng trồng trước điện Cần Chánh và sau điện Thái Hòa. Không chỉ vậy, Đế Vương còn cho chạm khắc loài hoa này lên Nhân đỉnh – chiếc đỉnh ứng với vua Minh Mạng.
Những chùm hoa li ti, mỏng manh ấy đã trót vào lòng người với một nỗi nhớ về xứ Huế mộng mơ và cổ kính. Để mỗi khi đặt chân đến vùng đất linh thiêng này, chúng ta lại nhớ đến phượng hoàng đất cố đô, mùa xuân rực sắc hoa ngô đồng năm nào…
tamsuphunu@.org.vn
